Podatek od wartości dodanej, który zakłada brak naliczania kaskadowego nazywamy VAT-em. Przechodząc – podczas obrotu towarem lub usługą – z kontrahenta na kontrahenta, czyni jego płatnikiem ostatecznego nabywcę. W Polsce funkcjonuje od 1993 roku. Harmonizacja do wytycznych prawa Unii Europejskiej odbyła się w 2004 roku.
Idea podatku od wartości dodanej istnieje od 1920 roku, wtedy to opracował ją Carl Friedrich von Siemens, pochodzący z rodziny, która od początku XX wieku zajmowała się telekomunikacją. Koncepcja ta została wcielona w życie za sprawą francuskiego urzędnika Maurice’a Lauré, który wprowadził taxe sur la valeur ajoutée (TVA) – podatek od wartości dodanej. Co ciekawe, po II wojnie światowej stworzył organ podatkowy, którego stał się dyrektorem.
Natura podatku VAT jest dość skomplikowana w związku z czym od lat trwają prace ze strony prawodawcy, by go uprościć i uszczelnić. W Polsce od 1 lipca 2020 roku zaszły zmiany obowiązujące wszystkich przedsiębiorców zarejestrowanych jako podatnicy VAT. Epidemia Covid-19 miała wpływ na przesunięcie terminu wejścia tych zmian w życie. Ostatecznie odbyło się to dla wszystkich (dużych, mikro, małych i średnich firm) w lipcu tego roku.
Przez dwa lata obowiązywała elektroniczna wysyłka jednolitego pliku kontrolnego, tzw. JPK_VAT. Przekazywany do Ministerstwa Finansów, nowy JPK, zawiera bardziej szczegółowe dane, znacznie wykraczając poza zwykłe ewidencjonowanie sprzedaży i zakupów. Wprowadzono nowe oznaczenia poszczególnych grup towarów i usług. Dla wybranych towarów przewidziane są oznaczenia od 1 do 10, dla wybranych usług od 11 do 13. Dotknęło to szczególnie osoby prowadzące gospodarkę magazynową, gdyż był to dodatkowy obowiązek nałożony na przedsiębiorcę. Dla księgowości oznaczało to z kolei dodatkowe koszty będące wynikiem konieczności dostosowania systemów komputerowych do dynamicznie zmieniających się przepisów prawa.
Od 1 października 2020 roku podatnicy VAT składają pliki JPK_V7M (podatnicy rozliczający się miesięcznie) /JPK_V7K (podatnicy rozliczający się kwartalnie) zgodnie z nową strukturą VAT, w niezmienionym terminie, czyli najpóźniej do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Błędy w nadesłanych deklaracjach można korygować w ciągu 14 dni. Brak reakcji na wezwanie naczelnika urzędu skarbowego może zostać ukarany karą w wysokości 500 złotych za każdy niewyjaśniony błąd.