Obok urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego i rodzicielskiego urlop wychowawczy stanowi jeden z rodzajów urlopu, który należy się rodzicom celem bezpośredniego sprawowania opieki nad dzieckiem. Urlop wychowawczy został ustanowiony na mocy Kodeksu pracy (art. 186), gwarantując osobom zatrudnionym na umowę o pracę dodatkowy czas wolny przeznaczony na opiekę. Jest on możliwy do wykorzystania najpóźniej spośród wcześniej wymienionych urlopów od momentu narodzin dziecka.
Od wyżej wymienionych urlopów różni go także jego bezpłatna forma. Żaden z wcześniej wypłacanych zasiłków nie wpływa więc na konto rodzica, korzystającego z tej formy wsparcia opieki nad dzieckiem.
WYJĄTEK! | Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której kobieta samotnie wychowuje dziecko i korzysta z dodatku dla osób samotnie wychowujących dziecko, a także rodziny objęte zasiłkiem rodzinnym, których dochód na osobę nie przekracza 674 złotych. Wysokość zasiłku rodzinnego w przypadku równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego do 31 października 2021 wynosi 400 złotych miesięcznie.
Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze 36 miesięcy obojgu rodzicom. W przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności rodzicom przysługuje dodatkowy urlop także w wymiarze 36 miesięcy. Urlop wychowawczy można pobrać pięciokrotnie, przy czym długość trwania jednorazowego urlopu nie została określona w przepisach i decyduje o nim rodzic w momencie składania wniosku. Wniosek należy każdorazowo przedłożyć na nowo określając ilość przewidzianych miesięcy. Zgodnie z przepisami jeden z rodziców ma prawo do wykorzystania 35 miesięcy, a drugiemu przysługuje niezbywalne prawo do wykorzystania przynajmniej 1 z przewidzianych w urlopie wychowawczym miesięcy. Sytuacja ta może ulec zmianie i jeden z rodziców ma prawo wykorzystać pełną pulę 36 miesięcy w przypadku, gdy drugi rodzic nie żyje lub gdy jego władza rodzicielska została ograniczona lub został niej pozbawiony. Prawo dopuszcza także możliwość równoczesnego korzystania z urlopu wychowawczego przez oboje rodziców.
Urlop wychowawczy przysługuje na opiekę dzieci do 6 roku życia. Bierze się pod uwagę jednak nie datę urodzin dziecka, a rok kalendarzowy. W przypadku dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności prawo do przysługuje do 18 roku życia.
Urlop wychowawczy jest dość elastyczną formą opieki nad dzieckiem i można go przerwać w dowolnym momencie. Powrót do pracy odbywa się wówczas za zgodą pracodawcy najpóźniej na 30 dni przed planowanym terminem podjęcia pracy.
W czasie urlopu wychowawczego można podjąć pracę, która nie koliduje z opieką nad dzieckiem. Może to być praca na rzecz pracodawcy udzielającego urlopu, ale także praca na umowę zlecenie, nauka lub szkolenie.
Co istotne, to mimo braku wynagrodzenia w czasie trwania urlopu wychowawczego wlicza się on zarówno do stażu pracy jak i w okres składkowy – ZUS finansuje składki rentowe, emerytalne i zdrowotne w tym okresie.