Urlop wychowawczy, jak sama nazwa wskazuje, należy się rodzicom dzieci do szóstego roku życia, którzy chcą wygospodarowany czas przeznaczyć na aktywne uczestnictwo w procesie wychowania, częściej wykorzystywany jest jednak do opieki nad dzieckiem. Urlop ten przysługuje zarówno rodzicom jak i prawnym opiekunom dziecka, którzy muszą być zatrudnieni nie krócej niż sześć miesięcy – liczą się do tego wszystkie umowy o pracę, także u poprzednich pracodawców. Warto pamiętać, ze rodzice dzieci niepełnosprawnych mogą ten urlop wykorzystać do ukończenia 18 roku życia.
Urlop wychowawczy może być wykorzystany maksymalnie pięciokrotnie, jednak łączna pula do wykorzystania nie przekracza 36 miesięcy. W przypadku chęci wykorzystania całej przynależnej puli należy pamiętać, że jeden miesiąc jest zarezerwowany dla drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Z urlopu rodzice mogą korzystać jednocześnie, jednak nie wolno przekraczać przewidzianej na to świadczenie normy.
Pracownik składający u pracodawcy wniosek o urlop wychowawczy powinien złożyć go na piśmie lub w wersji elektronicznej nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Podobnie sytuacja wygląda z rezygnacją z przebywania na urlopie wychowawczym. Powinno się to odbyć na 7 dni przed planowanym powrotem.
Choć urlop wychowawczy dla rodzica pozostaje urlopem bezpłatnym, to jednak pracodawca zobowiązany jest przede wszystkim go zaakceptować, podobnie w przypadku powrotu pracownika, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi powrót na dotychczas wykonywane stanowisko. Jeśli z jakiś przyczyn pracownik nie może wrócić na to samo stanowisko, pracodawca jest zobowiązany przywrócić pracownika na stanowisko równorzędne, odpowiadające jogo kwalifikacjom zawodowym.
Jedynie podczas likwidacji lub ogłoszenia upadłości zakładu pracy, urlopy wychowawcze mogą nie być realizowane.
Pracodawca w czasie trwania urlopu wychowawczego nie ponosi kosztów obowiązkowych ubezpieczeń pracownika, są one przeniesione na budżet państwa. Pracodawca jest zobowiązany jednak do zgłoszenia pracownika do ubezpieczeń i do comiesięcznego składania deklaracji. Pracownik na urlopie wychowawczym ma prawo do ubezpieczeń społecznych emerytalno-rentowych oraz do ubezpieczenia zdrowotnego.