Z pozoru może się wydawać, że kwestia jest prosta. Podatnik to nikt inny, tylko osoba, która płaci podatki. Podatnikiem może być jednak nie tylko pełnoletnia osoba fizyczna, ale także małoletni, który osiąga dochód. Niektóre dochody dzieci dolicza się do dochodów rodziców, dzieje się tak w przypadku najmu nieruchomości należących do dzieci. Inne, do których mogą należeć stypendia, ale także dochody powstałe w wyniku ich własnej pracy, mogą być rozliczane na imię małoletniego.
Według Ordynacji podatkowej, podatnikiem nazywamy także osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, podlegającą na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu.
Do obowiązków podatnika należą: przestrzeganie terminowej płatności, przechowywanie dokumentacji podatkowej, zawiadamianie organu podatkowego o zmianie adresu i stawienie się na wezwanie organu podatkowego. Obowiązkowe jest także udzielanie wyjaśnień w przypadku kontroli podatkowej.
Jednak podatnik ma także swoje prawa (ilościowo, jak nietrudno zauważyć, jest ich nawet więcej niż obowiązków), do których należą m.in.: prawo do zwrotu nadpłaconego podatku, prawo do korekty zeznania podatkowego, prawo do ochrony danych, prawo do ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, prawo do pisemnej interpretacji i choćby prawo do terminowego załatwienia sprawy przez urząd.
W opisywanej relacji organ podatkowy jest stroną aktywną, podczas gdy podatnik, płatnik czy inkasent zobowiązani do zapłaty – pasywną. Płatnik to podmiot zobowiązany do obliczenia podatku. Może nim być na przykład pracodawca, płacący podatki za pracownika, który jest w tym układzie podatnikiem podatku dochodowego. Do odpowiedniego organu podatkowego, należne podatki przekazuje z kolei inkasent.
Nie byłoby podatnika, gdyby nie sytuacja, w której obowiązek podatkowy powstaje. Najczęściej obowiązek ten pojawia się wskutek sytuacji faktycznych lub prawnych oraz wskutek zdarzeń, określonych przez ustawy podatkowe. Oznacza to, że ustawy regulują na kim i kiedy obowiązek podatkowy będzie ciążył. Co więcej obowiązek podatkowy wcale nie oznacza, że na podmiocie ciąży obowiązek zapłaty podatku. Obowiązek ten wynika dopiero ze zobowiązania podatkowego. Warto pamiętać, że w niektórych przypadkach ustawodawca nie określa momentu powstania obowiązku podatkowego. Przyjmujemy wtedy, że powstaje on w dniu, w którym zaistniało zdarzenie.